Orkusala og rekstur orkufyrirtækja óráðsía og rugl?

Hreint ótrúlegt var að lesa forsíðufrétt Fréttablaðsins í dag um fjármálagjörninga álfyrirtækjana eftir frétt mbl.is í gær um taprekstur Landsvirkjunar og annarra orkufyrirtækja.

Ég veit satt að segja ekki yfir hvorri fréttinni mér leið verr þegar ég las þær. 

Álfyrirtækin nýta sér í fulls og rúmlega það þessa sérstöku afsláttarsamninga sem þau hafa gert við ríkið og orkufyrirtækin. Álfyrirtækin hafa verið staðin að eftirfarandi:

• Í fyrsta lagi hafa þau verið að brjóta lög með því að kaupa íslenskar krónur á svarta markaðnum með þeim afleiðingum að gjaldeyrir skilar sér ekki sem skyldi hingað heim sem aftur veldur því að Íslenska krónan hefur ekki styrkst eins og væntingar stóðu til. Óbreytt veik króna er að kosta Íslensku þjóðina aukalega milljarða tugi mánaðarlega í hærra verði á innfluttum vörum og þar með verðbólgu, hærri afbogrunum af erlendum lánum o.s.frv. Þar fyrir utan þá er hér á meðan brunaútsala á öllu, tækjum, búnaði, fasteignum og fyrirtækjum fyrir þá sem eiga erlendan gjaldeyrir. Ótrúlegt er að þessi félög skuli ekki enn hafa verið kærð og sektuð fyrir þessi lögbrot.
• Í öðru lagi hafa álfyrirtækin skuldsett íslensk dótturfélög sín um hundruð milljarða eða sem nemur 40% af vergri landsframleiðslu, VLF. Þetta er miklu hærri fjárhæð en sem nemur verðmæti þessara fyrirtækja. Með því að skuldsetja þessi Íslensku dótturfélög álfyrirtækjanna með þessum hætti þá er verið að sökkva Íslensku þjóðinni í skuldir. Þessar skuldir munu verða þjóðinni dýrkeyptar. Fyrir það fyrsta þá þýðir þetta lægri matseinkunn þeirra fyrirtækja sem meta lánshæfi þjóðarbúsins. Lægri matseinkunn mun þýða hærri vexti. Þessar miklu skuldir Íslensku álveranna þýðir hærri vexti á öllum lánum sem við Íslendingar munum taka á komandi árum. Milljarða kostnaður mun falla á Íslensku þjóðina á komandi árum í formi hærri vaxta vegna þess að þessi dótturfélög álfyrirtækjana eru svona skuldum hlaðin. Maastricht skilyrðin fyrir upptöku evru gera ráð fyrir að skuldir nemi ekki meira en 60% af VLF. Með slíkri skuldsetningu álveranna, upp á 40% af VLF, þá verður aldrei tekin upp evra á Íslandi. Eru þetta aðilarnir sem eiga að ráða því?
• Í þriðja lagi eru ljóst að tilgangur skuldsetningar þessara Íslensku dótturfyrirtækja álfyrirtækjana er bara einn. Hann er sá að móðurfélagið er að mjólka dótturfélagið með himinháum vaxtagreiðslum. Þessi lán sem álfyrirtækin eru að lána Íslenskum dótturfélögunum sínum bera 8% til 17% vexti. Samkvæmt samningum álveranna við ríkið er vaxtakostnaður ekki skattlagður. Það má öllum vera ljóst að tilgangur þessarar gríðarlegur skuldsetningar er sá einn að komast hjá því að greiða skatta á Íslandi. Græðgin hefur hér að blindað menn.

Á sama tíma og álverin moka inn hagnaði með löglegri og ólöglegri starfsemi sinni hér á landi þá er Landsvirkjun rekin með tapi og hefur verið rekin með tapi eða á núllinu frá 1988 til 2006 skv. skýrslu sem Sjónarrönd ehf. vann fyrir fjármálaráðuneytið. Með tapi segi ég því í þessa samantekt vantar árin 2007, 2008 og 2009. Þessi þrjú ár eru mjög þung þar sem orkufyrirtækin fjárfestu gríðarlega á þessum árum, Kárahnjúkar, Hellisheiðarvirkjun o.s.frv. og álverð byrjaði að falla haustið 2007. Ef þessi ár eru tekin með þá er það mín spá að Íslensk orkufyrirtæki hafa frá 1988 til dagsins í dag verið rekin með gríðarlegu tapi.

Þó sú spá mín sé ekki rétt, þá er þessi niðurstaða sem nú liggur fyrir algjörlega óviðunandi. Þetta er mjög alvarlega niðurstaða. Það verður að endurskoða rekstur og verðlagningu þessara orkufyrirtækja frá grunni. Ljótt er að þessi félög skuli ekki hafa verið fær um að semja um sölu á raforku með lámarks arðsemissjónarmið að leiðarljósi. 

Mér, hörðum virkjunar- og stóriðjusinna, blöskrar. Hvurslags aulaháttur er þetta?

Ég sé ekki nema eina leið út úr þessu. Það má ekki halda áfram að reka þessi orkufyrirtæki á núllinu eða með tapi. Það gengur ekki upp! Það verður að gera þá lámarks arðsemiskröfu að þau skili 5% til 10% hagnaði á ári. það er ljóst að því markmiði er ekki hægt að ná með óbreyttum samningum við álfyrirtækin.

Ef ég mætti ráða þá myndi ég rifta núverandi samningum við álverin. Þau hafa með framferði sínu eins og lýst er hér að framan í raun brotið sína samninga og fyrirgert sínum rétti. Reyndar fer að koma að endurnýjun sumra þessara raforkusamninga. Þá á ekki að endurnýja óbreytta. Álfyrirtækin eru að kosta og hafa kostað samfélagið gríðarlega fjármuni með framferði sínu. Riftum þessum samningum við álverin. Bjóðum þeim síðan nýjan og betri samning fyrir Ísland þar sem arðsemi orkufyrirtækjanna er tryggð, skuldir álfyrirtækjanna fara í burt og fyrirtækin borga eðlilega skatta. Ella mega þau taka sitt hafurtask og hverfa á brott með sín vélabrögð.

Nægir eru kaupendur að þessari raforku. Í hendi eru kaupendur á neytendamarkaði sem vilja kaupa hana í gegnum sæstreng, bæði fyrir vestan haf og austan, á hundraðföldu verði miðað við það sem þessi álver eru að greiða í dag.

 

 

Lítil arðsemi af orkuvinnslu

Athugasemdir

[Hákon Jóhannesson (IP-tala skráð) 29.7.2009 kl. 19:41]

Takk fyrir þessa áhugaverðu samantekt. Ég hef áður fjallað um algert vanhæfi þeirra einstaklinga sem komu að uppbyggingu þessa iðnaðar og samningsgerðinni og koma að þessum málum í dag. Þú notar orðið aulaháttur; en það á mjög vel við. Þeir lögfræðingar og stjórnmálamenn sem að þessu hafa komið hafa ekki minnstu hugmynd um hvað orðið "arðsemi" þýðir, svo þetta eru orð í tíma töluð.

Því eiga borgarar þessa lands að vera að moka undir erlenda auðhringi, lepja dauðann úr skel og bera tapið og skuldbindingarnar, meðan viðkomandi ganga frá málinu með vasa fulla fjár.

Ég tek undir það sem þú segir að í ljósi þess að álfyrirtækin  hafa brotið lög með því að kaupa íslenskar krónur á svarta markaðnum og skuldsett íslensk dótturfélög sín um hundruð milljarða eða sem nemur 40% af vergri landsframleiðslu - þá beri að rifta samningi þeim sem er við þá. Þetta er mjög alvarlegt mál og ber stjórnvöldum að taka á þessu.

[Árni Gunnarsson, 29.7.2009 kl. 22:51]

Góð og þörf úttekt. Ekki er þó að sjá að stjórnvöld og Samtök atvinnulífsins hafi neinar sérstakar áhyggjur af þessum smámunum. Í viðtali við fréttastofu hafði Vilhjálmur Egilsson miklar áhyggjur af því ef ekki tækist hið bráðasta að koma bönkunum í hendur erlendra kröfuhafa til að hægt verði að fjármagna stóriðjuframkvæmdir.

Og Kartín Júlíusdóttir iðnaðarráðherra leggur mikla áherslu á að koma framkvæmdum í Helguvík í hindrunarlausan farveg. Reyndar veit ég ekki til þess að búið sé að tryggja næga orku fyrir álverið né heldur að búið sé að semja um orkuflutninginn. Ekki búið að ganga frá samningum við eigendur og sveitarstjórnir á Þjórsársvæðinu né heldur að semja um aukinn losunarkvóta. 

Það eina sem virðist vera óhagganlegt er stóriðjuheilkenni Íslendinga sem greinilega er ólæknalegt. 

[Árni Gunnarsson, 29.7.2009 kl. 22:58]

Vdel á minnst. Hversu mikið ætli að sé reiknað með að hvert starf við álver í Helguvík kosti? Það er talað um að á Reyðarfirði hafi kostnaðurinn orðið 15o milljónir! Og maður leyfir sér að spyrja: Var það áreiðanlega ódýrasti kosturinn?

[Kristinn Sigurjónsson, 30.7.2009 kl. 11:15]

Ég reikna með að Reyðarál hafi verið byggt fyrir lánsfé, þeir hafa ekki haft neinar tekjur á meðan á byggingu stóð.  Þetta lánsfé hefur annað hvort komið frá almennum lánamörkuðum eða móðurfélagi.

Norðurál er að byggja í Helguvík, ég reikna einnig með að það sé byggt fyrir lánsfé og þá bara frá móðurfélagi, því framkvæmdir eru á hraða snigilsins vegna lokunar lánamarkaða, en þeim er mjög umhugað að klára dæmið, og vera komnir í gang þegar álverð nær nýjum hæðum, sem virðist vera innan skamms miðað við verðþróun núna.   Notendur áls (aðallega bíla, flugvéla og flutningatækjaverksmiður) eru til og fara í gang um leið og eftirspurn verður, en það gerir ekki óbyggt álver, það þarf að byggja það 3 árum fyrr, og orkuverið jafnvel enn fyrr (með rannsóknum)

Það er aftur á móti skrítið að Landsvirkjun getur ekki byggt eina virkjun nema taka hana alla að láni, því hún er ekki nema hluti af hennar heildarframleiðslu.   Auk þess átti Ísal að greiða Búrfell á 20 árum.  Nú eru liðin 4o ár og því er búið að borga Búrfell 2 sinnum en það er enginn peningur afgangs.  Átti almenningur ekki að njóta þess að eiga Búrfell skuldlaust eftir 20 ár (fyrir 20 árum síðan)   Orkufyrirtækin kvarta yfir því hvað verð frá Landsvirkjun er hátt og er stærsti hluti verðsins.   Búrfell framleiðir meira rafmagn en allur almenningur á landinu notar, svo annað hvort ættum við að hafa mjög ódýrt rafmagn, eða Landsvirkjun að vera aflögufærir til að fjármagna stóran hluta af sínum virkjunum.

[Rauða Ljónið, 30.7.2009 kl. 11:42]

 Í upphaf skal endirinn skoða.

 

,,Þegar borin er saman arðsemi í orkugeiranum í mismunandi löndum, þurfa allar forsendur fyrir samanburðinum að vera augljósar svo almenningur geti lagt mat á niðurstöðurnar.

Vatnsaflsver kosta mikið í byggingu en lítið í rekstri. Þau ættu því að koma illa út varðandi ROIC eða return on invested capital.

Kjarnorkuver kosta líka mikið í uppsetningu en einnig mikið í rekstri. Lágt ROIC

Kola- og olíuorkuver kosta lítið í uppsetningu en mikið í rekstri. Hátt ROIC

Mér sýnist hlutfall orkuveitnanna skýra allavega að hluta muninn á ROIC. Í Bandaríkjunum er mest kol og olía, þar af leiðandi stærst ROIC. Í Evrópu er meiri kjarnorka og vatnsorka. Á Íslandi er nær einungis vatnsorka og minnst ROIC.

Getur verið að skýrslan sýni einungis að kola-, olíu- og gasorkuver gefi hátt ROIC en að kjarnorka og öll umhverfisvæn orka gefi lágt ROIC?

Það væri ágætt að geta skoðað hvernig íslensk vatnsaflsver eru í samanburði við önnur vatnsaflsver.

Álfyrirtækin segjast ekki færa skuldir á dótturfélögin á Íslandi. Aðstoðarmaður fjármálaráðherra hefur áhyggjur af skuldastöðu gagnvart móðurfélögum. Alcan segist er skuldlaust við móðurfélag og lánardrottna.

Steingrímur J. Sigfússon fjármálaráðherra lýsti í gær yfir áhyggjum yfir slæmri skuldastöðu gagnvart móðurfélögunum og aðstoðarmaður hans, Indriði H. Þorláksson, fyrrum ríkisskattstjóri, tekur undir það.

Er hér ekki verði að beina umræðuni frá Icesave og ESB til að fá meiri starfsfrið.?

Líkt og greint var frá í gær reiknar Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn þessar skuldir inn í heildarskuldastöðu þjóðarbúsins.

Alcan (álverið í Straumsvík) segja í yfirlýsingu að fyrirtækið hafi gert upp allar skuldir við móðurfélagið um mitt síðasta ár. Fyrirtækið sé skuldlaust, bæði við móðurfélagið og lánastofnanir.

Í tilkynningu frá Norðuráli segir að ekki hafi verið færðar neinar skuldir frá móðurfélaginu (Century Aluminum) til Norðuráls. Eiginfjárhlutfall félagsins sé sterkt og lán frá móðurfélaginu séu víkjandi, sem þýðir að aðrar kröfur eru greiddar á undan þeim.

Í ársreikningi félagsins fyrir árið 2007 sést að móðurfélagið lánar 301 milljón Bandaríkjadala til dótturfélagsins. Á sama tíma er greidd upp skuld við lánastofnanir. Hluti lánsins, jafngildi 85 milljóna dala, var í íslenskum krónum á föstum 17 prósenta vöxtum. Afgangurinn var í dölum og bar 8 prósent vexti.

Indriði H. Þorláksson segir þetta dæmi um að verið sé að breyta fjármögnun. Það sé ekki ólöglegt, en bjóði hættunni heim, því lánakjör á milli svo tengdra aðila séu ekki ákveðin á viðskiptagrundvelli. Þannig sé hægt að flytja hagnað á milli.

 Nú er að koma upp á yfirborið að þessi menn eru ekki að fara rétt með.

Árni hvert starf í áliðnaði skila um 70 milljörðum á ári í gjaldeyri geturðu beint á aðra starfsemi sem skilar hæri upphæð miða við  stofnkostnað.

Álverð í dag um 1815 $ *128isk *780 þúsund tonn = 181.209.600,00 útflutningsverðmæti  eitthundrað áttatíu milljarðar isk.

Eftir verða í landinu um 44,0 til 44,5% í hreinar tekjur  79.732.224,00

Sjötíu og níu milljarð skiptast svona laun verktakar birgjar um 28 til 29 miljarðar, skattar og orka er um 50 milljarðar.

                                                                                                                            
                   http://www.lme.com/aluminium_graphs.asp  

Áliðnaður skilar nú inn í þjóðarbúið um 40% gjaldeyristekjum.

 Hagnaður Landsvirkjunar frá áramótum 2008 til júní var 7 milljarðar áður en álverð lakkaði nú er álverð aftur á uppleið svo búast má við hagnaði síðarhulta árs 2009.

Friðrik ég legg til að þú skoðir málin betur áður en farið er af stað.

Kv. Sigurjón Vigfússon

[Kristinn Sigurjónsson, 30.7.2009 kl. 13:02]

Góð athugasemd frá Rauðu Ljóni og ekki er síðri spakmælið sem er undir myndinni af ljóninu.

[Friðrik Hansen Guðmundsson, 30.7.2009 kl. 13:37]

Sæll Sigurjón.

Ég skrifaði ofangreint í framhaldi að hafa lesið frétt Morgunblaðsins, Arðsemi íslenskra orkufyrirtækja lítil og viðhengið með henni, Arðsemi orkusölu - áfangaskýrsla eftir Sjónarrönd ásamt forsíðufrétt á Fréttablaðinu 29.07.2009, Álfyrirtækin gera skuldastöðu þjóðarbúsins verri.

Þær tölur sem þú nefnir eru í engu samræmi við það sem þar kemur fram.

[Rauða Ljónið, 30.7.2009 kl. 14:22]

Sæll. Friðrik efa það ekki að þú hafir notast við þær tölur í góðri trú en ertu vissu að þær sé rétt þegar máið er skoða í samhengi það er búið að snú því niður í frétt Fettablaðsins vissulega má stóriðja greiða hærra verð fyrir orkuna en það verður líka að taka með í reikninginn meðal orkuverð í heiminum ekki tína út það sem hærra er eins og gert er í þessum greinum sé það gert er niðurstaðan röng á heimsvísu og viðskiptalagumgrunni hvar fyrirtæki vilja setjast að hvort það er hér á landi eða annarstaðar og er bara til skaða fyrir land og þjóð menn verða að hafa það í huga að það er ekki löng biðröð hjá erlendum fyrirtækjum að koma til landsins eins og ástandi er í fjármálum þjóðarinnar.

Acan t.d. er skuldlaust og birti frétt þess efnis í júlí 2008

Kv. SIgurjón Vigfússon

[Friðrik Hansen Guðmundsson, 30.7.2009 kl. 14:38]

Alcan er skuldlaust að því er sagt en það hefur ekki verið hrakið að skuldir þessara íslensku dótturfyrirtækja álfyrirtækjanna nema í dag 40% af vergri landsframleiðslu og þessi mikla skuldsetning hefur veruleg áhrif á stöðu þjóðarbúsins.

[Rauða Ljónið, 30.7.2009 kl. 14:59]

Sæll. Friðrik staðan er svona í dag sjá. eftir vill koma fleiri fréttir að þessu máli á næstunni og vonandi betri skýringar.

Hafna því að skuldir hafi verið fluttar inn

Fulltrúar álfyrirtækjanna segjast ekki færa skuldir á dótturfélögin á Íslandi. Aðstoðarmaður fjármálaráðherra hefur áhyggjur af skuldastöðu gagnvart móðurfélögum. Alcan segist vera skuldlaust við móðurfélag og lánardrottna.

efnahagsmál Fulltrúar álfyrirtækjanna hafna því, sem sagt var í Fréttablaðinu í gær, að skuldir séu færðar frá móðurfélögum til dótturfélaga. Steingrímur J.

efnahagsmál Fulltrúar álfyrirtækjanna hafna því, sem sagt var í Fréttablaðinu í gær, að skuldir séu færðar frá móðurfélögum til dótturfélaga. Steingrímur J. Sigfússon fjármálaráðherra lýsti í gær yfir áhyggjum yfir slæmri skuldastöðu gagnvart móðurfélögunum og aðstoðarmaður hans, Indriði H. Þorláksson, fyrrum ríkisskattstjóri, tekur undir það.

Líkt og greint var frá í gær reiknar Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn þessar skuldir inn í heildarskuldastöðu þjóðarbúsins.

Fulltrúar Alcan (álverið í Straumsvík) segja í yfirlýsingu að fyrirtækið hafi gert upp allar skuldir við móðurfélagið um mitt síðasta ár. Fyrirtækið sé skuldlaust, bæði við móðurfélagið og lánastofnanir.

Í tilkynningu frá Norðuráli segir að ekki hafi verið færðar neinar skuldir frá móðurfélaginu (Century Aluminum) til Norðuráls. Eiginfjárhlutfall félagsins sé sterkt og lán frá móðurfélaginu séu víkjandi, sem þýðir að aðrar kröfur eru greiddar á undan þeim.

Í ársreikningi félagsins fyrir árið 2007 sést að móðurfélagið lánar 301 milljón Bandaríkjadala til dótturfélagsins. Á sama tíma er greidd upp skuld við lánastofnanir. Hluti lánsins, jafngildi 85 milljóna dala, var í íslenskum krónum á föstum 17 prósenta vöxtum. Afgangurinn var í dölum og bar 8 prósent vexti.

Indriði H. Þorláksson segir þetta dæmi um að verið sé að breyta fjármögnun. Það sé ekki ólöglegt, en bjóði hættunni heim, því lánakjör á milli svo tengdra aðila séu ekki ákveðin á viðskiptagrundvelli. Þannig sé hægt að flytja hagnað á milli.

"Þetta er einkum vafasamt þegar um er að ræða erlent eignarhald, því þá getur þetta verið leið til að koma tekjum undan skatti hér á landi, því vaxtagreiðslur eru, jú, frádráttarbær rekstrarkostnaður. Ef móðurfélagið leggur inn lánsfé í stað þess að fjármagna starfsemina með hlutafé, kemur það niður á skattstofninum." Indriði segir að vextir láns Norðuráls séu óneitanlega nokkuð háir.

Ágúst Hafberg, hjá Norðuráli, segir fjármögnun fyrirtækisins bæði víkjandi lán og hlutafé, það síðastnefnda sé mun hærra. "Þetta  er alþekkt fyrirkomulag og til dæmis það sama og fjármálaráðuneytið ætlar að nota við eiginfjármögnun bæði Kaupþings og Íslandsbanka."

Von var á viðbrögðum frá Alcoa (Fjarðaál) í gær en engin bárust.

kolbeinn

@frettabladid.is