Hálendinu fórnað fyrir lítinn ávinning í orkuskiptum og rafbílavæðingu

Síðasta ríkisstjórn var stjórn ævintýralegra hugmynda og loftkastala í skýjaborgum óraunveruleikans í loftlags, skipulags og umhverfismálum. Frábært að hún er farin frá og enn betra að helstu leikarar hættir á þingi og farnir frá stjórn landsins.

Ein af þeim hugmundum sem skolaði hér á landi frá „villta vinstrinu“ sem stjórnað hefur Evrópu síðustu ár eru orkuskipti í samgöngum. Þessar hugmyndir kokgleypti „villta vinstrið“ hér heima og sett í gang vinnu og sóaði skattfé í tilaun til að skipta út öllum bílaflota landsmanna yfir í rafbíla. Hótaði svo að banna sölu á hefðbundnum bílum eftir nokkur ár. Er furða þó þjóðin hafi hent þessu fólki út úr stjórn landsins í síðustu kosningum og þeim al rugluðustu út af þingi?

1.0 Hægt er að hlaða einn rafbíl á 16 Ampera öryggi og 3,5 kW er tekið út úr þessu öryggi. Það þýðir að ekkert annað má hanga á þessu öryggi, ekki ísskápur og varla ljós því þá slær öryggið út eða brennur yfir. Það tekur 8-12 tíma hlaða tóman bílinn með þessum hætti. Ef þú vilt geta hlaðið bíllinn hraðar þá þarf þriggja fasa rafmagn. Ef það eru tveir til þrír bíla á hverja fjölskyldu eins og algengt er í dag þá dugar ekki 16 Ampera öryggi. Fyrir tvo bíla þarf 32 Ampera öryggi og það kallar í öllum tilfellum á breytingar í rafmagnstöflu hússins og fyrir 3 bíla þarf 64 Ampera öryggi og þriggja fasa rafmagn. Ef við förum í þessi orkuskipti og allir hlaða fjölskyldubílana heima hjá sér þarf að breyta öllum rafmagnstöflum í öllum húsum í landinu og þar með öllum rafmagns götuskápum í öllum bæjum landsins og leggja stærri og afkastameiri rafmagns kapla á milli þeirra. Kostnaðurinn hleypur á hundruðum milljarða.

2.0 Það eru á milli 300.000 til 350.000 einkabílar í landinu. Ef hlaða á þessa bíla á 10 tímum og meðal rafhlaðan er 60kWh þá þarf uppsett afl til að anna þessu að vera um 2.000 MW. Uppsett afl á Íslandi í dag með Fljótdalsvirkjun fyrir Austan er um 2.800 MW. Af því nota stóriðjuverin, sem ganga allan sólahringinn, 75-80%. Við höfum því aðgang að um 650 MW á nóttinni til að nota til að hlaða rafbílaflota landsmanna en við þurfum 2.000 MW. Það vantar því 1.350 MW til að fara í þessi orkuskipti. Það fyrir utan er Landvirkjun ekki aflögu fær með vatn til að framleiða þessi 650 MW á nóttunni, þeir hafa ekki nóg vatn til að sinni sínum helstu viðskiptavinum eins og staðan er í dag. Það mun því þurfa að nær tvöfalda uppsett afl á Íslandi ef fara á í þessi orkuskipti og rafbílavæðingu, eins og margri hafa bent á. Kostnaðurinn hleypur á hundruðum milljarða.

Og þetta mun kosta gríðarlegar umhverfis fórnir, virkja þarf okkar helstu fallvötn og breyta helstu hverasvæðum í iðnaðarsvæði með pípum og borteigum ef tvöfalda á orkuframleiðslu á Ísland.

Og er það virkilega þess virði að fórna hálendinu, fallvötnum og hverasvæðunum fyrir þetta verkefni að rafbílavæða Ísland?

3.0 Samfélagið er að borga niður rafbíla fyrir best stæða fólks þessa lands og það er illa farið með gott skattfé að gera það. Samkvæmt heimasíðu Orkustofnunar þá var olíunotkun á Íslandi 888.000 tonn árið 2022. Þar af var olíunotkun bifreiða 33% af því eða 289.000 tonn. Ef lítri af dísel kostar á dælunni 250 kr þá er hið opinbera að taka um 65% af því verði. Innkaupsverð er þá um 88 kr/l. Þetta eldsneyti sem fer á bifreiðar kostar því um 25 milljarða. Af því er einkabíllinn með um 60-70%, það er, við erum að kaupa olíu á einkabílinn fyrir um 16 milljarða á ári. Og við ætlum að fórna hálendinu undir háspennulínur, fallvötnunum og hverasvæðunum til að spara innkaup á olíu fyrir 16 milljarða á ári. Ferðaþjónustan er að selja aðgang að þessu sama hálendi fyrir milli 500-600 milljarða á ári og við erum tilbúinn að fórna því öllu til að spara olíukaup fyrir 16 milljarða. Er hún búin að tapa allri skynsemi þessi þjóð?

4.0 Það hafa verið gerða margar rannsóknir á kolefnispori rafbíla og hefðbundinna bíla. Þegar tekið er tillit til kolefnissporsins við framleiðslu rafhlaðna þá eru margar rannsóknir sem sýna að það þarf að aka hefðbundnum bílum 150.000-200.000 km til að þeir hafi sama kolefnisspor og rafbílar. Tekið tillit til þess gríðarlega kolefnis spors sem verður ef tvöfalda á raforkuframleiðsluna og nauðsynlega innviða uppbyggingu í raforkukerfinu til að keyra í gegn rafbílavæðinguna og því kolefnispori bætt ofan á kolefnisspor innfluttra rafbíla þá verða þessir íslensku rafbílar með meira kolefnisspor en hefðbundnir íslenskir bílar. Í það minnsta er óhætt að fullyrða að kolefnisspor þessara bíla er svipað.

5.0 Svifryk frá nýlegum díselbílum sem uppfylla kröfur Euro 6 staðlana er mjög lítið og miklu minna en svifryk frá dekkjum og bremsum. Áætlað er að rafbílar slíti bremsum um 50% miðað við hefðbundna bíla. Á móti kemur að þeir eru 30% þyngri sem þýðir að þeir eru að mynda 15-25% meira svifryk. Allt í allt þá er rafbíllinn líklega að framleiða aðeins minni svifryk en sambærilegur díselbíll, þó það muni ekki miklu.

6.0 Lengsti ábyrgðartími sem framleiðendur bjóða upp á er 8-10 ára ending á rafhlöðum. Það er margbúið að álagsprófa þessar rafhlöður og þær þola bara ákveðið margar hleðslur og geymslugetan fellur stöðugt á líftímanum. Enginn framleiðandi þorir að tryggja lengri endingu og lang flestir með skemmri ábyrgðar tíma en þetta. Það segir okkur allt um endingu þessara bíla og endur söluverð þeirra miðast við það. Við sem þjóð eigum ekki að vera í þessu gambli að heimta með lagasetningu að þjóðin skipti út hefðbundnum bílum fyrir rafbíla, rafbíla sem engin veit í raun hvað endast lengi. Þetta er of mikil áhætta og galið að setja þjóðina í þá stöðu.

7.0 Samantekt

Þegar rafbílar og hefðbundnir bílar eru bornir saman þá eru þeir frá umhverfis sjónarmiðum sambærilegir. Þeir eru með svipað kolefnisspor og búa til svipað magn af svifryki. Hefðbundnu bílarnir eru svipað umhverfisvænir og rafbílar. Samfélagið er því ekki að fá neinn ávinning, umhverfislega, að fara út í orkuskipti og rafbílavæðingu. 

Fjárhagslega er hægt að spara um 16 milljarða árlega með því að rafbílavæða landið en það mun kosta hundruð milljarða og við sjálfsagt vera út öldina að borga niður kostnað við að tvöfalda raforkuframleiðslu landsins. Ef horft er til þeirra gríðarlegu umhverfisfórna sem þarf að færa til að tvöfalda raforkugetuna og þeirra tekna sem ferðaþjónustan er að koma með inn í landið og er að selja aðgang að þeim stöðum þar sem þarf að virkja þá eru þessir 16 milljarðar bara smáaurar og aldrei virði þeirra umhverfisfórna sem þarf að færa til að spara þessi innkaup á eldsneyti fyrir einkabílinn.

Ný ríkisstjórn á að hætta að greiða niður rafbíla fyrir ríka fólkið á Íslandi, slá út af borðinu allar hugmyndir um að banna sölu á hefðbundnum bílum og leggja af þessar hugmyndir að keyra með boðum og bönnum í gegn orkuskipti í samgöngum og rafbílavæðingu bílaflotans.