Rakalaus þvættingur Lansbankans um byggingamarkaðinn.

Enn á ný heldur Landsbankinn af stað og ber rangar og villandi upplýsingar um byggingamarkaðinn á borð fyrir landsmenn. Er bankinn og starfmenn hans í einhverskonar herför gegn þjóðinni? Er markmið bankans að valda hér enn meira tjóni en þeir hafa þegar valdið? 

Bankinn fær besta tímann í fréttunum á rúv í gærkvöldi með þennan rakalausa þvætting að hér þurfi ekki að byggja nýjar íbúðir næstu 4 til 5 árin.

Rök bankans fyrir þessu eru að hér standi um 3.000 nýjar óseldar íbúðir og það taki 4 til 5 ár að selja þær.

Ég leyfi mér að efast um þessar tölur bankans um fjölda nýrra íbúða. Ég held það sé ofmat eins og allt annað um þessi mál frá bankanum. Ég trúi betur tölum Dags B Eggertssonar sem nýverið upplýsti að fjárfesting sem liggur í nýju ónotuðu íbúðarhúsnæði nemi 73 milljörðum. Ef meðalverð fullbúinna íbúða er 36,5 milljónir þá samsvarar þessi fjárfesting 2.000 íbúðum.

Hvort hér standa 2.000 eða 3.000 fullbúnar íbúðir óseldar þá breytir það ekki þeirri staðreynd að á síðustu 10 árum, frá árinu 1998 til 2008, þá hafa verið byggðar og seldar að jafnaði um 2.730 íbúðir á ári, skv. tölum Hagstofunnar. Þessar nýju íbúðir sem nú standa óseldar samsvara eins árs þörf samfélagsins fyrir nýjar íbúðir. Það eru öll ósköpin. Hvað gengur Landsbankanum eiginlega til með þessum málatilbúnaði sínum?

Hvað varðar þá staðreynd að um 1.300 manns hafa flutt frá landinu þá ber að hafa það í huga að mikill fjöldi þeirra eru útlendingar sem komu hér til tímabundinna starfa. Þetta fólk og þessir menn bjuggu hér í vinnubúðum, á gistiheimilum eða leigðu margir saman íbúðir og hús. Þá er hluti þeirra sem hafa flutt á brott íslenskir iðnaðarmenn sem eru í tímabundnum verkefnum erlendis en fjölskyldur þeirra, konur og börn, búa áfram hér heima. Fjöldi þeirra íbúða sem þetta fólks skilur eftir sig auðar hér heima er ekki verulegur.

Aðal atriði þessa máls er þó það að inn á fasteignamarkaðinn eru að koma stærstu árgangar Íslandssögunnar. Á árunum 1980 til 1990 fæddust að jafnaði 4.300 börn á ári. Þetta er unga fólkið okkar í dag á aldrinum 20 til 30 ára. Í öllu eðlilegu árferði þá kallar bara þessi hópur á um 2.000 íbúðir á ári. Þessi fjárfesting sem nú liggur í óseldu íbúðarhúsnæði, þessar 2 - 3.000 íbúðir, duga rétt rúmlega fyrir einn af þessum árgöngum.

Lausafjárkreppan skall á í heiminum í júlí 2007. Íslensku bankarnir hættu allir haustið 2007 að lána almenningi til íbúðakaupa. Íbúðalánasjóður hefur verið nánast einn á markaðnum síðan. Áður en það gerðist var ekki til ný fullbúin óseld íbúð á markaðnum. Allt sem byggt var, það seldist. 

Eitt er víst, það vantaði ekki kaupendur að nýjum íbúðum á markaðinn haustið 2007 þegar bankarnir lokuðu skyndilega fyrir öll sín íbúðarlán vegna fjárskorts.

Fasteignamarkaðurinn hefur nú verið frosinn í tvö ár og bankamenn eru að fara á límingunum yfir því að það skuli liggja fjárfesting í íbúðarhúsnæði sem samsvarar rúmlega eins árs þörf samfélagsins fyrir nýtt íbúðarhúsnæði. Það sem verra er, þeir ljúga því að þjóðinni að þessar íbúðir eigi að geta annað allri þörf fyrir nýjar íbúðir næstu 4 til 5 árin. Auðvita geta menn látið þessar íbúðir endast í öll þessi ár ef lánafyrirgreiðsla til kaupenda verður lítil sem engin. Er það málið? Ætla bankarnir að halda áfram að draga fæturna í búðarlánum sínum? Er það planið að handstýra hér öllu og hafa hér allt í frosti næstu árin? Byggja hér enn eina stífluna á fasteignamarkaðnum og bíða þess að hún springi með braki og brestum?

Ef horft er til þess að hér á landi búa 2,5 einstaklingar í hverri íbúð en 1,8 í hverri íbúð í Kaupmannahöfn og 1,9 í hverri íbúð í Osló þá er ljóst að mikið þarf að byggja ef við ætlum að ná nágrönnum okkar í þessu efni. Ef við byggjum þannig upp hér að það búi af jafnaði 2,0 einstaklingar í hverri íbúð þá þyrftum við að byggja allt það sem er á skipulagsuppdráttum sveitarfélaganna frá Selfossi að Akranesi.

Ég held það væri verðugra verkefni fyrir bankamenn í dag að finna leiðir til að hjálpa unga fólkinu til að kaupa sér sína fyrstu íbúð, bjóða t.d. upp á hagstæð lán til 70 til 80 ára eins og víða tíðkast, en skammast í fjölmiðlum yfir því að  sveitarfélög landsins og byggingaraðilar hafi verið að sinna sínum samfélagslegu skyldum og hafi verið á fullu að byggja íbúðir upp í fyrirséða þörf fyrir íbúðir handa ungu fólki þegar bankarnir lokuðu og frystu óvænt fasteignamarkaðinn haustið 2007.

Ég legg til að Landsbankinn ráði til bankans 15 til 20 erlenda sérfræðinga í bankarekstri og noti þá síðan til að kenna íslenskum starfsmönnum Landsbankans hvernig menn reka alvöru banka. Þá er kannski von til þess að bankinn verði rekinn sem banki og starfsmenn hans hætti að þvaðra í fjölmiðlum um mál sem þeir hafa ekki gripsvit á.  

Mynd: Útihús í Melasveit.